دسته‌بندی نشده
سنجد گونه ای کم نیاز به آب
کشت و توسعه سنجد
سنجد گیاهی است از خانواده سنجدیان Elaeagnus angustifolia، به جنس Elaeagnaceae تعلق دارد. بومی مناطق غربی و مرکزی آسیا است. مقاوم به شرایط نامساعد محیطی مثل خشکی، شوری، آفات و بیماریها می‌باشد. دارای ساقه‌ای خار دار و یا فاقد آن بوده و ارتفاع آن به ۲-۷ متر میرسد. جوانه، برگ و ساقه را فلس‌های کوچک به رنگ نقره یا خاکستر پوشانیده است. برگهای باریک و مخملی شکل درخت یا درختچه‌ای خزان پذیر و یا همیشه سبز بوده، رنگ برگها سبز – خاکستری و در برخی ارقام ابلق است. شکل برگ سنجد شبیه برگ درخت بید و زیتون، دراز، کرک‌دار، براق و متناوب می‌باشد. پشت برگها نقره‌ای‌فام و دارای دمبرگ کوتاه است. برگهائی بیضوی دراز و نوک تیز با دمبرگ کوتاه دارد رنگ پهنک آن در سطح فوقانی سبز مایل به خاکستری ولی در سطح تحتانی به رنگ سفید نقره‌ای، برگها باریک و مخملی شکل است.
گلهای آن کوچک به شکل زنگوله، به رنگ زرد در سطح داخل و به رنگ نقره‌ای در سطح خارجی پوشش گل است. گل‌ها زرد، سفید و یا خاکستری و معطر بوده و بوی خوش آنها فضا را بسیار معطر میکند. قطر گل‌ها به ۱ سانتی‌متر میرسد. گل‌ها در نیمه اول خرداد ماه شکوفا میشوند. عطر قوی گلهای آن نیز غالباً ایجاد ناراحتی و حساسیت میکند. مخصوصاً اگر تعدادی از پایه‌های آن در ناحیه‌ای وجود داشته باشد گلهای آن به سه فرم نر، ماده، نر و ماده است در گلهای نر درخت سنجد ۴ پرچم ولی در گلهای ماده منحصراً یک مادگی دیده میشود گلهای هرمافردویت آن ۴ پرچم و یک مادگی تواماً دارد.
میوهای قهوه‌ای رنگ و خوراکی دارد که از هسته آن در تهیه برخی داروها استفاده میشود. میوه‌ها نارنجی تا قرمز رنگ هستند. طول میوه ا تا ۳ سانتی‌متر بوده و در برخی ارقام به ۴ سانتی متر هم میرسد. میوه‌ها خوراکی و شیرین بوده و در اوایل پاییز میرسد. میوه سنجد از نوع سته بوده و خوراکی است. مزه آن تقریباً ترش، شیرین و کمی گس به شکل بیضوی، گوشت‌دار، شبیه زیتون به رنگ زرد نارنجی مایل به قرمز. سنجد از نظر غذایی کم‌کالری و طبیعت آن سرد و خشک و یبوست‌آور است. میوه اش بیضوی، گوشت دار شبیه زیتون داشته، رنگ میوه زرد نارنجی مایل به قرمز و دارای طعم ملایم، قابض و قابل مصرف است .
رویشگاه این درخت بدلیل سازگاری آن با محیط‌های مختلف در اغلب نقاط كره زمین از جمله آمریكای شمالی، اروپای شرقی و غربی، آسیای مركزی و شمالی و … است. بومی اروپا و آسیای شمالی است و تا هیمالیا انتشار دارد. در ایران نیز در نواحی استپی کشور بصورت خودرو یافت میشود. در ارتفاعات خراسان، کردستان، دره کرج و جبال بختیاری کم و بیش انتشار دارد. در ایران در استانهای شمال غرب آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، کردستان سندج در ۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰ متری، جاده سنندج به کرمانشاه در ارتفاعات ۱۳۵۰ متری کرمانشاه، همدان، اصفهان، شیراز، بلوچستان، کوه تفتان، تربت حیدریه، شهرستانک در تهران، کوه توچال، ونک، قزوین و راجرد قم در ۲۲۰۰ متری انتشار دارد. گره‌های چوب آن در صنایع چوبی مورد توجه است خصوصاً در کردستان از آن اشیاء ظریف ساخته می شود. در اطراف کاشان برای جلوگیری از پیشروی شنهای روان به عنوان باد شکن کاشته شده است و در اغلب مناطق استپی برای پرچین باغها و تهیه هیزم کاشته می شود. البته برگ و میوه آن کاربردهای دیگری نیز دارد.
سنجد به سرمای سخت زمستان مقاوم است، لیکن گرمای شدید تابستان را نمی‌پسندد. درخت سنجد در نواحى سرد و معتدل رشد مى‌كند. پس از کشت در سال اول بهتر است در تابستان آبیاری بطور منظم یک بار در هفته صورت گیرد تا سیستم ریشه بهتر توسعه یابد. در سال‌های دوم تا چهارم هر دو هفته یک بار کفایت میکند. از سال پنجم آبیاری یکبار در ماه کفایت می کند. گیاهان بالغ به شرایط خشکی خیلی مقاوم و متحمل هستند. بطوریکه آبیاری تا سه هفته و در برخی مناطق حتی تا یک ماه بسته به شرایط اقلیمی منطقه و نوع خاک میتواند به تاخیر افتد. آبیاری زود هنگام و بیش از حد سبب زرد شدن برگها، کاهش فتوسنتز، کاهش تولید و غنچه‌دهی، خزان زودرس، کاهش رشد، کاهش طول دوره رشد و در نهایت مرگ بوته منجر خواهد شد. سنجد به سرما زمستانه مقاوم بوده و تا ۳۴- سانتی گراد زیر صفر را میتوانند تحمل کند. اما سرما و سوز بیش این حد مخصوصا باد های سرد موجب خشک شدن سرشاخه ها میگردد. اما معمولا خطر دیگری گیاه را تهدید نمی‌کند. کشت آن در ارتفاعات پایین تر از ۱۷۰۰ متر امکانپذیر است. ولی بالاتر از توصیه نمی‌گردد. گرمای تابستان بر رشد و نمو آن تاثیری ندارد و در اکثر نقاط ایران قابلیت رویش دارد.
سنجد گیاهی نورپسند است و در مکانهایی با حداقل ۶ الی ۸ ساعت آفتاب کامل بهتر رشد میکند. سایه بودن و کمبود نور یکی از دلایل عدم گلدهی این گیاه است. در صورتی که سایه بیش از اندازه باشد علاوه بر عدم گلدهی و میوه دهی، گیاه رشد مطلوبی نخواهد داشت و ساقه‌ها بلند و باریک شده و فاصله برگها بر روی ساقه افزایش خواهد داشت. سنجد درختی مقاوم است. اگر در تابستان شدت نور زیاد باشد. بخوبی تحمل نموده و نیازی به جابجایی ندارد.
سنجد در اغلب خاک ها سازگار بوده و در صورت وجود زهکش و خروج آب اضافی از اطراف ریشه بخوبی رشد میکند. اما ماندگاری آب در خاک، سبب پوسیدگی ریشه و از بین رفتن گیاه میگردد. در صورت سنگین بودن بافت خاک میتوان با اضافه نمودن شن به نسبت ۱۰ الی ۲۰% ماسه بادی و یا شن با ذرات ۱ الی ۲ میلی‌متر اصلاح نمود. بهتر است از خاک برگ به نسبت ۳۰% الی ۵۰% با خاک معمولی نیز استفاده نمود. سنجد گیاهی فوق العاده کم نیاز می‌باشد ولی میتوان به نسبت ۵-۱۵-۲۰ از انواع ترکیبات کودی NPK و مد نظر قرار دادن نتایج آزمایش خاک اقدام نمود. روی ریشه آن نیز مانند بعضی درختان Alnus برجستگی‌های که دارای میکوریزها هستند مشاهده میگردد
تکثیر و ازدیاد این گیاه از طریق قلمه، پاجوش و بذر امکانپذیر است. تکثیر بذر چندان معمول نیست مگر در قالب طرح پژوهشی برای انجام مطالعات ژنتیکی، تلاقی، اصلاح و تولید ارقام جدید مد نظر باشد. به طور كلی ۳ نوع درخت سنجد در دنیا وجود دارد كه ۲ نوع هلاگنوس و هیپوفار در ایران موجود است. درخت سنجد هلاگنوس به دلیل درشتی میوه، قامت بلند، نداشتن خار و برگهای پهن به درخت سنجد هیپورفیا برتری دارد.
از گونه‌های مقاوم به خشکی، شوری، سرمای زمستانه، قابلیت رشد رویشی بسیار زیاد، آفات، بیماریها و سازگار به شرایط اقلیمی اکثر مناطق کشور مخصوصا شمال غرب و حاشیه دریاچه اورمیه می‌باشد. بعلت برخورداری از دامنه تحمل اكولوژيكي بالا و اهمیت دارویی، خوراکی، صنعتی و صادراتی میتواند در اصلاح و تغییر الگوی کشت مناطق خشک بعنوان گونه‌ای با نیاز آبی کمتر و مقاوم به شوری مخصوصا در حاشیه دریاچه اورمیه كشت گردد. سازگاري و بهره وري اقتصادی ارقام بومی برتر گزینش شده سنجد (حاج حسین، قزل یا قرمزی، دره وار) و کیفیت بالای محصول سبب صادرات گسترده آنها شده است. قیمت خرید هر کیلو از این ارقام تجاری از باغبان در سال ۱۳۹۸ بین ۴۰۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰ تومان بوده و به ۶۰۰۰۰ تومان هم رسیده است. تولید از سال سوم و چهارم عملکرد اقتصادی دارد. در سال ششم از هر درخت بیش ۱۵ کیلو محصول میتوان برداشت نمود ( بیش از ۹۰۰۰۰۰ تومان). نیاز به هرس داشته و آفتاب دوست می‌باشد. از سال دهم به بعد میتوان از هر درخت ۵۰ کیلو محصول برداشت نمود. برخی ارقام نیز شناسایی شده است که از لحاظ رشد رویشی نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها برتری داشته و به تکثیر آنها اقدام شده است. کشت ارقام با رشد رویش زیاد (بیش از ۵/۲ تا ۳ متر) میتواند در کنترل ریز گردها و طوفان‌ها درعرصه‌های منابع طبیعی مخصوصا در حاشیه دریاچه اورمیه بسیار موثر واقع گردد.
با توجه به اصلاح و تغییر الگوی کشت که در اثر بروز پدیده خشکسالی در اغلب استانهای کشور اتفاق افتاده و سبب ایجاد نگرشی نو در بین کشاورزان مخصوصا در حاشیه دریاچه اورمیه شده است. لذا در این شرایط بهتر است که با شناسایی، تکثیر و عرضه ژنوتیپ‌های برتر با عملکرد اقتصادی بالاتر، مقاوم به خشکی، کم نیاز به آب (کمتر از m22000)، مقاوم به آفات و بیماری ( کاهش مصرف سموم)، کاهش هزینه‌های تولید، علاوه حفاظت از محیظ زیست با احیای باغات در جهت ایجاد و توسعه بستر مناسب برای رونق تجاری و افزایش توان اقتصاد مقاومتی گام‌های موثری برداشت. سابقه مصرف خوراکی و دارویی این محصول بومی به قبل از هخامنشیان برمیگردد. جزو محصولات خشکباری و صادراتی استان آذربایجان شرقی بوده و به لحاظ ارزش افزوده بالاتری که دارد سرمایه گذاری در زمینه تولید محصول و فرآورده‌های آن میتواند علاوه بر حفاظت از آب و خاک، در اشتغالزایی و پویایی توان اقتصاد مقاومتی نقش موثری ایفا نماید.
با توجه بروز پدیده خشکسالی در اغلب استانهای کشور و همچنین لزوم تغییر الگوی کشت، توسعه کشت گونه‌های سریع الرشد و مقاوم به خشکی و شوری که سنجد(EC=11) مقاوم بوده و در کنترل و مهار ریز گردها نقش موثری دارد. با توسعه کشت و کار این گونه در جلوگیری از مهاجرت کشاورزان روستایی از سواحل دریاچه اورمیه بدلیل ایجاد منبع درآمد جدید موثر خواهد بود.
با توجه به بروز پدیده خشکسالی و استمرار آن در اکثر استانهای کشور و نگرش معطوف وزارت کشاورزی و سازمانهای مرتبط مثل ستاد احیای دریاچه اورمیه بر تغییر الگوی کشت پیش‌بینی میشود نهالهای تولیدی از پایه‌های شناسایی شده مورد نظر مخصوصا اگر از طریق کشت بافت صورت گیرد بازار بسیار مطلوبی داشته باشد.
در شهرستان‌های مختلف استان مخصوصا آذرشهر بیش از۲۰ رقم از انواع مختلف سنجد شناسایی شده است. که شامل ارقام قندی، گل بسری، گرد و شیرین، مملی، پامبال، ….. می‌باشد. روش‌های مختلف تکثیر، میزان رشد رویشی،عملکرد و تولید اقتصادی ارقام مختلف مطالعه و بررسی شده و سه رقم برتر تجاری سنجد شامل حاج حسین، قزل و دره وار شناسایی گردید. از سوی دیگر درخت سنجد مقاوم به خشکی و کم نیاز به آب و تغذیه بوده هزینه کشت و نگهداری آن نسبت به پسته یک دهم می‌باشد. بمنظور ایجاد و توسعه کسب و کار بهتر و حفاظت آب و خاک در شرایط خشکسالی و نامساعد در مناطق مختلف کشور مخصوصا حاشیه دریاچه اورمیه، به تکثیرارقام تجاری و رویشی برتر بصورت گلدانی و ریشه لخت تکثیر در مزرعه علمی و تحقیقاتی اقدام شده است. به منظور حفظ ریخت ارثی و ژنتیکی این ارقام به تکثیر به روش کشت بافت این ارقام مد نظر می‌باشد.
توسعه کشت آن علاوه بر رفع نیاز تغذیه‌ای، خوراکی، در پیشگیری، تفویتی و درمان بیماریها، توسعه اقتصادی، ایجاد تنوع در فضای سبز شهری، کاهش آلودگی، کاهش دمای هوا و تعدیل آن، تامین تغذیه پرندگان و حیات وحش نقش سازنده‌ای دارد. میوه‌ها خوراکی و شیرین بوده و در پاییز میرسد. برگها بدلیل باریک، کوچک، کرک‌دار، مخملی بودن و همچنین نقره‌ای فام و براق و رنگ روشن پشت برگها، بسیار کم نیاز به آب بوده و مقاوم به خشکی می باشد. به همین علت گونه‌ای بسیار مناسب برای جلوگیری از پیشروی ریز گردها در حاشیه دریاچه اورمیه و حتی شنهای روان در بیابانها و مناطق کویری در به عنوان باد شکن میتواند کاشته شود. در اغلب مناطق استپی برای پرچین باغها و تهیه هیزم نیز کاشته می شود.
سنجد ميوه‌اي که به صورت خشک شده از آن استفاده ميشود و اين ميوه طبیعي خشک و سرد دارد. سنجد از نظر غذایی کم‌کالری و طبیعت آن سرد، خشک و یبوست‌آور است. سنجد بسیار خوشمزه بوده و برای کسانی که نرمی استخوان و پوکی استخوان دارند مفید است. پودر سنجد را میتوان از عطاری‌ها تهیه و آن را با شیر مخلوط کرده و نوشید. پودر سنجد در صورتی که قبل از غذا استفاده شود برای کم کردن اشتهای کاذب و در صورتی که بعد غذا میل شود تقویت کننده و ماهیچه ساز است.
میوه سنجد از زمانهای گذشته در سبد غذایی ایرانیان جا داشته و در اعیاد سنتی به آن توجهی خاص مبذول شده است. امروزه از درخت سنجد و میوه آن در صنایع غذایی، بهداشتی، دارویی، عطرسازی و صنایع چوب استفاده میشود. برگ درخت سنجد و میوه‌های خشک آن قابض است. از گلهای آن جهت معطر ساختن بعضی لیکورها استفاده میشود. جوشانده برگ درخت سنجد خاصیت جمع‌کنندگی و ضد اسهال دارد و داروی خوبی برای اسهال کودکان است. سنجد بادشکن و مقوی قلب است و سردرد را تسکین می‌دهد.
امروزه از درخت سنجد و میوه آن در صنایع غذایی، بهداشتی، دارویی، عطرسازی و صنایع چوب استفاده میشود. ریشه، چوب، پوست و میوه آن دارای خواص دارویی و صنعتی متفاوتی است از پوست درخت سنجد یك ماده شیمیایی دارویی مهم به نام تتراهیدروآرمور – متیل – N استخراج میشود. از برگ درخت سنجد آلكانویید استخراج میشود كه در صنایع داروسازی كاربرد دارد. اسانس گل سنجد در صنایع داروسازی و آرایشی و عطرسازی بكار می‌رود.
سنجد از گونه‌های مقاوم به خشکی، شوری، سرمای زمستانه، قابلیت رشد رویشی بسیار زیاد، مقاوم به آفات، بیماریها و سازگار به شرایط اقلیمی اکثر مناطق کشور مخصوصا شمال غرب و حاشیه دریاچه اورمیه می‌باشد.۲- اهمیت دارویی، خوراکی، صنعتی و صادراتی دارد. ۳- بعلت برخورداری از دامنه تحمل اكولوژيكي بالا میتواند در اصلاح و تغییر الگوی کشت مناطق خشک بعنوان گونه‌ای با نیاز آبی کمتر و مقاوم به شوری مخصوصا در حاشیه دریاچه اورمیه و سایر مناطق كشت گردد.
بعلت تنوع محصولات حاصل از فرآوری در زمینه های خوراکی، دارویی، بهداشتی، چوبی وجود دارد. بدلیل عملکرد بالا، تقاضای بازارو تاثیر فوق العاده در تامین سلامتی و بهداشت جامعه نقش مهمی در اشتغالزایی، کارآفرینی، ارز آوری و اقتصاد مقاومتی، احیای دریاچه اورمیه و کنترل ریز گرد ها میتواند داشته باشد.
به علت داشتن نقش بسیار مهم مصرف سنجد در سلامت و بهداشت جامعه، استقبال مردم، اهمیت سلامت کودکان، جوانان به جایگزینی با چیپس، پفک، تنوع محصولات خوراکی، پیشگیری، تقویت کننده، دارویی، اهمیت اقتصادتی و صادراتی، پتانسیل های موجود در صنایع شیرینی و شکلات سازی، سازگاری با اقلیم آذربایجان، تنوع ارقام و امکان کشت و توسعه آن در استان و حاشیه دریاچه اورمیه،نیاز آبی کم و استقبال کشاورزان پیشنهاد احداث مرکز فرآوری، تولید، بسته بندی انواع محصولات جدبد و کاربرد آن در صنایع قنادی، شیرینی، شکلات سازی، کیک و بیسکویت سازی، نان شیرین با استفاده از فناوری های نوین پیشنهاد می گردد. لازم به ذکر است ارزیابی ها اولیه نشان از استقبال مردم از فرآورده های آن در صنایع قنادی، شیرینی و شکلات سازی، کیک و بیسکویت دارد.
بعلت تنوع محصولات حاصل از فرآوری در زمینه های خوراکی، دارویی، بهداشتی، چوبی وجود دارد. بدلیل عملکرد بالا، تقاضای بازارو تاثیر فوق العاده در تامین سلامتی و بهداشت جامعه نقش مهمی در اشتغالزایی، کارآفرینی، ارز آوری و اقتصاد مقاومتی، احیای دریاچه اورمیه و کنترل ریز گردها میتواند داشته باشد.
در قدیم برگهای سنجد را خرد کرده و له نموده و بعنوان مواد شوینده، پاک‌کننده و کف‌ساز در شستن البسه از آن استفاده میکردند. بعلاوه برگهای آن علوفه ای بسیار خوشمزه برای دام‌ها محسوب میشود و آن را با ولع می خورند. گلهای بسیار معطر آن کاربرد دارویی داشته و در تهیه لوازم بهداشتی، آرایشی استفاده میشود.
سنجد گیاهی است مقاوم به شرایط نامساعد محیطی مثل خشکی، شوری، آفات و بیماریها می‌باشد. میوهای قهوه‌ای رنگ و خوراکی دارد که از هسته آن در تهیه برخی داروها استفاده میشود. میوه‌ها نارنجی تا قرمز رنگ هستند. طول میوه ا تا ۳ سانتی‌متر بوده و در برخی ارقام به ۴ سانتی متر هم میرسد. میوه‌ها برنگ قرمز تا نارنجی بوده و در اوایل پاییز میرسد. میوه سنجد خوراکی با طعم ملایم، قابض، ترش، شیرین و کمی گس می باشد. به شکل بیضوی، گوشت‌دار، شبیه زیتون به رنگ زرد نارنجی مایل به قرمز بوده و از نظر غذایی کم‌کالری، طبیعتی سرد و خشک دارد. جزو محصولات خشکباری و صادراتی استان آذربایجان شرقی بوده و به لحاظ ارزش افزوده بالاتری که دارد سرمایه گذاری در زمینه تولید محصول و فرآورده‌های آن میتواند علاوه بر حفاظت از آب و خاک، در اشتغالزایی و پویایی توان اقتصاد مقاومتی نقش موثری ایفا نماید. میوهای بسیار خوشمزه دارد. برای کسانی که نرمی استخوان و پوکی استخوان دارند مفید است. پودر سنجد را میتوان با شیر مخلوط کرده و نوشید. پودر سنجد در صورتی که قبل از غذا استفاده شود برای کم کردن اشتهای کاذب و در صورتی که بعد غذا میل شود تقویت کننده و ماهیچه ساز است.
سابقه مصرف خوراکی و دارویی این محصول بومی به قبل از هخامنشیان برمیگردد و از زمانهای گذشته در سبد غذایی ایرانیان جا داشته و در اعیاد سنتی به آن توجهی خاص مبذول شده است. برگ درخت سنجد و میوه‌های خشک آن قابض است. از گلهای آن جهت معطر ساختن بعضی لیکورها استفاده میشود. سنجد بادشکن و مقوی قلب است و سردرد را تسکین می‌دهد. امروزه از درخت سنجد و میوه آن در صنایع غذایی، بهداشتی، دارویی، عطرسازی و صنایع چوب استفاده میشود. ریشه، چوب، پوست و میوه آن دارای خواص دارویی و صنعتی متفاوتی است اسانس گل سنجد در صنایع داروسازی و آرایشی و عطرسازی بكار می‌رود. عصاره سنجد به درمان آرتروز و التهاب مفاصل کمک مي کند. نتايج يک مطالعه نشان داد که براي کاهش و بهبود درد ناشي از آرتروز، عصاره گياه سنجد موثرتر از داروي مسکن استامينوفن عمل مي کند.
میوه سنجد دارای ۳ قسمت برون بر (پوست قهوه‌ای رنگ)، میان‌بر (آردی شكل) و درون بر (هسته چوبی و سفت آن) است كه قسمت میان‌بر و درون بر آن دارای ارزش غذایی فراوان است. نطر به اینکه در قسمت میان‌بر ۲ نوع قند گلوكز و فروكتوز، ۷ نوع چربی اشباع شده و اشباع نشده وجود دارد. در قسمت درون بر سنجد ۱۷ نوع آمینواسید و مقداری پروتئین وجود دارد كه هر یك از این آمینواسیدها خواص دارویی بسیار مفیدی دارند. میوه آن در طب سنتی به عنوان تانن قابض است. بنابراین در معالجه بیماریهای دندان، لثه و اسهال و در درمان زخم معده موثر است و میتواند از خونریزی جلوگیری كند. اگر آرد و هسته میوه سنجد با هم آسیاب شود مصرف خوراكی آن بیماری آرتروز را درمان می‌كند. مصرف سنجد براى درمان و جلوگیرى از عوارضى مثل «قى»، اسهال صفراوى، زخم روده، سرفه‌هاى حاد گرم، سردرد و اثر رطوبت نافع است. سنجد برطرف كننده تب و لرزهاى سرد در بیماریهاى سینه مثل تنگى نفس، زخم ریه و عوارض دماغى محسوب مى شود. براى درمان بیمارى هاى كبدى مانند زردى و یرقان مفید است و سنجد پخته شده به طور كامل (پوست – گوشت – هسته) در روغن زیتون به صورت خوراكى جهت درد مفاصل، خارش پوست و رشد مو توصیه شده است. میوه سنجد گوشت براستخوان مى رویاند و انسان را فربه مى كند. پوست را تقویت كرده و كلیه ها را گرم نگه داشته و مانع از تكرر ادرار مى شود. عرق شكوفه سنجد، ضد نفخ مؤثرى براى معده مى باشد. میوه سنجد از نظر طب سنتی، طبیعتی سرد و خشک دارد و مقوی و مفرح است. ضد تهوع و صفرا بر نیز می باشد. سنجد به ویژه خام آن قابض بوده، برای بند آوردن اسهال نافع است. جوشانده گل سنجد برای بیماریهای دماغی مانند فلج و کزاز و نیز برای قلب و زخمهای ریوی و تنگی نفس مفید است و برای تقویت معده و کبد و باز کردن گرفتگیها و یرقان نافع می باشد. سنجد ميوه اي که به صورت خشک شده از آن استفاده ميشود. بهترين اثر سنجد، رفع کمبود ويتامين C بدن است و خوردن آن، از ورود عفونت به بدن پيشگيري ميکند. به خاطر وجود ويتامين K در سنجد ضد خونريزي مي‌باشد. سنجد رفع کننده سموم معده و روده مي‌باشد. سنجد ضد بلغم، بادشکن و مقوي قلب است.. سنجد براي کساني که نرمي استخوان و پوکي استخوان دارند مفيد است و عصاره آن به درمان آرتروز و التهاب مفاصل کمک مي کند. براي کاهش و بهبود درد ناشي از آرتروز، عصاره گياه سنجد موثرتر از داروي مسکن استامينوفن عمل مي کند. سنجد استخوان را محکم و دستگاه گوارش را تقويت ميکند. همچنين سرشار از فيبر است و گرسنگي را کاهش مي‌دهد و خاصيت سيرکنندگي بالايي دارد. سنجد يکي از بهترين منابع غذايي گياهي محسوب ميشود. سنجد منبع غني از کلسيم است و براي افرادي که دچار پوکي استخوان هستند، بسيار مفيد است و استخوان‌هاي افراد را محکم ميکند. سنجد براي سلامتي دستگاه گوارش افراد بسيار مناسب است و افرادي که رژيم‌هاي لاغري دارند، مي‌توانند سنجد را در برنامه غذايي خود قرار دهند. سنجد داراي ترکيباتي مانند فيتکميکال‌ها است که آنتي‌اکسيدان خوبي است. برای درمان سردردهايي که علامت مشخصي ندارند از سنجد استفاده شود. برگ درخت سنجد به صورت ضماد باعث ميشود که دمل زود سر باز کند. از ريشه آن در صنعت عطرسازي استفاده مي شود. از گل آن براي التيام زخم استفاده مي شود. جوشانده برگ سنجد، بهترين دارو براي اسهال کودکان است. پودر هسته ي سنجد در درمان التهاب هاي حاد و مزمن کاربرد دارد. جوشانده پوست سنجد اگر مزمزه شود ريشه دندان را محکم ميکند و از خونريزي جلوگيري ميکند بدين صورت که پوست سنجد را بجوشانيد و صاف کنيد سپس آن را مزمزه کنيد. بوئيدن گل سنجد براي اشخاص فلج و کساني که لقوه دارند مفيد است. البته دختران جوان از بوئيدن آن خودداري کنند چون باعث ازدياد شهوت در خانمها مي‌گردد. بهتر است سنجد را به عنوان ميان وعده استفاده کرد،
امروزه از درخت سنجد و میوه آن در صنایع غذایی، بهداشتی، دارویی، عطرسازی و صنایع چوب استفاده میشود. ریشه، چوب، پوست و میوه آن دارای خواص دارویی و صنعتی متفاوتی است اسانس گل سنجد در صنایع داروسازی و آرایشی و عطرسازی بكار می‌رود. نیاکان ما به اهمیت آن در تقویت و درمان انواع بیماریها پی برده بوده و به همراه سایر میوه های خشکباری بطور روزمره از آن استفاده میکردند. همچنین علاوه بر مصرف خوراکی، جزو گونه‌های خشکباری و دارویی مهم بوده و در طب سنتی و طب مدرن از جایگاه ویژه‌‌ی در پیش گیری از انواع بیماریها مثل پوکی استخوان، درد مفاصل، آرتروز، روماتیسم، مقوی قلب، تسکین سردرد، سلامتی دستگاه گوارش، اسهال کودکان و … در انسان دارد. سنجد برطرف كننده تب و لرزهاى سرد در بیماریهاى سینه مثل تنگى نفس، زخم ریه و عوارض دماغى محسوب مى شود. براى درمان بیمارى هاى كبدى مانند زردى و یرقان مفید است. در قدیم برگهای سنجد را خرد کرده و له نموده و بعنوان مواد شوینده، پاک کننده و کف ساز در شستن البسه از آن استفاده میکردند. بعلاوه برگهای آن علوفه ای بسیار خوشمزه برای دام‌ها محسوب میشود و آن را با ولع می خورند. گلهای بسیار معطر آن کاربرد دارویی داشته و در تهیه لوازم بهداشتی، آرایشی استفاده میشود. توسعه کشت آن علاوه بر رفع نیاز تغذیه‌ای، خوراکی، در پیشگیری، تفویتی و درمان بیماریها، توسعه اقتصادی، ایجاد تنوع در فضای سبز شهری، کاهش آلودگی، کاهش دمای هوا و تعدیل آن، تامین تغذیه پرندگان و حیات وحش نقش سازنده‌ای دارد. میوه‌ها خوراکی و شیرین بوده و در پاییز می رسد. برگها بدلیل باریک، کوچک، کرک‌دار، مخملی بودن و همچنین نقره‌ای فام و براق و رنگ روشن پشت برگها، بسیار کم نیاز به آب بوده و مقاوم به خشکی می باشد. به همین علت گونه‌ای بسیار مناسب برای جلوگیری از پیشروی ریز گردها در حاشیه دریاچه اورمیه و حتی شنهای روان در بیابانها و مناطق کویری در به عنوان باد شکن میتواند کاشته شود. در اغلب مناطق استپی برای پرچین باغها و تهیه هیزم نیز کاشته می شود.
به علت داشتن نقش بسیار مهم مصرف سنجد در سلامت و بهداشت جامعه، استقبال مردم، اهمیت سلامت کودکان، جوانان به جایگزینی با چیپس، پفک، تنوع محصولات خوراکی، پیشگیری، تقویت کننده، دارویی، اهمیت اقتصادتی و صادراتی، پتانسیل های موجود در صنایع شیرینی و شکلات سازی، سازگاری با اقلیم آذربایجان، تنوع ارقام و امکان کشت و توسعه آن در استان و حاشیه دریاچه اورمیه،نیاز آبی کم و استقبال کشاورزان پیشنهاد احداث مرکز فرآوری، تولید، بسته بندی انواع محصولات جدبد و کاربرد آن در صنایع قنادی، شیرینی، شکلات سازی، کیک و بیسکویت سازی، نان شیرین با استفاده از فناوری های نوین پیشنهاد می گردد. لازم به ذکر است ارزیابی ها اولیه نشان از استقبال مردم از فرآورده های آن در صنایع قنادی، شیرینی و شکلات سازی، کیک و بیسکویت دارد.
