بهترین روش مقابله با سرمازدگی بهاره

استفاده از ارقام آپومیکس(با قابلیت باردهی مجدد پس از سرمازدگی بهاره)

در گردو، بادام، انگور، آلو و آلوچه

گزینش شده توسط شرکت تعاونی قیزل گل قاضی جهان

پدیده آپومیکس یک پدیده ژنتیکی بوده و میتوان از آن در جهت مقابله با سرما زدگی بهاره بهره برد. این پدیده انواع و اقسام مختلفی دارد ولی مهم ترین نکته در بروز هر نوع این پدیده تولید مجدد و مکرر محصول بعد از سرمازدگی بهاره است.  شرکت تعاونی قیزل گل قاضی جهان افتخار می‌کند که برای اولین بار در دنیا موفق شده است با انجام مطالعات و ارزیابی‌ها گسترده در باغات منطقه شمال غرب کشور مخصوصا آذربایجان شرقی که در طی سالهای ۱۳۷۶ تا کنون که صورت گرفته است ژنوتیپ‌های آپومیکس و برتر با قابلیت باردهی مجدد و مکرر را در گردو، بادام، آلو، آلوچه و انگور کشمشی سلطانی شناسایی، گزینش، معرفی، تکثیر و عرضه نماید.

• اهمیت گیاهان آپومیکس

گیاهان تولید شده در پدیده آپومیکسی بدون انجام گرده افشانی و عمل لقاح بوجود آمده و از تقسیم سلولهای پایه مادری حاصل می‌گردد در نتیجه گیاهان بوجود آمده شبیه پایه مادری بوده و احتمال تفرق صفات بسیار کمتر است. بذور غیر جنسی حاصل نیز شبیه بذرهای جنسی مراحل مختلف نونهالی، انتقال و بلوغ را سپری می‌کنند ولی بذرهای حاصل از آپومیکسی سریعتر رشد می‌کنند. از آنجایی که این بذرها معمولا فاقد ویروس هستند در نتیجه نهالهای تولید شده، عاری از ویروس خواهند بود.

آپومیکسی انواع مختلفی دارد. نوعی آپومیکس که در کیسه جنینی از سلول مادری تخم حاصل می‌شود همانند گیاه مادری دیپلوئید بوده و جنین غیرجنسی، بطور مستقیم از هسته تخم و بدون عمل لقاح حاصل می‌شود. نوع دیگر از آن که از سلولهای گامت داخل کیسه جنینی بوجود می آید. گیاهان حاصل هاپلویید می باشد.

پدیده آپومیکسی در گیاهان بطور طبیعی اتفاق می‌افتد. شناسایی، گزینش، ارزیابی و تکثیر این ژنوتیپ یکی از اهداف اصلی پروژه تحقیقاتی شرکت تعاونی بود. این پدیده میتوان به هنگام بروز تنش سرمازدگی دیر‌رس بهاره بهره برد. معمولا میزان محصول در ارقام آپومیکس ۱۰ الی ۲۰% نسبت به قبل از بروز سرمازگی کاهش می‌یابد ولی برخی ژنوتیپ‌های آپومیکس در گردو، بادام، انگور شناسایی شده‌اند که کاهش محصول چندانی در آنها اتفاق نمی‌افتد.

• انواع ژنوتیپ‌های گردوی آپومیکس

انواع نهال ژنوتیپ‌های برتر بومی گردوی آپومیکس که دارای قابلیت باردهی مجدد بعد از سرمازدگی بهاره را دارند شامل ۸ نوع کاغذی، درشت، بسیار درشت، خوشه‌ای، پر بار، زودرس، نیمه زودرس، مقاوم به خشکی و سازگار به مناطق مختلف بوده و از عملکرد بالایی برخوردار هستند. این ژنوتیپ ها علاوه بر دیر گلدهی، درشتی میوه، سفیدی مغز ، نسبت بالای ۵۰ % مغز به پوست خشک، مقاوم نسبت به آفات و بیماریها، سریع الرشد، خودبارور (عدم نیاز به گرده افشانی)، بدون سنبله نر  بوده و باردهی مجدد پس از سرمازدگی بهاره از خصوصیات بارز ژنوتیپ‌های آپومیکس می‌باشد. این ژنوتیپ‌ها از بین گردو‌های بومی شمال غرب کشور و عمدتا از استان آذریجان شرقی گزینش شده‌اند.

• مقایسه واریته‌های برتر گردوی آپومیکس قاضی‌جهان و واریته‌های گردو معروف در جهان

در  دنیا تا کنون بیش از ۳۰  رقم  گردوی  برتر معرفی شده است که در میان ارقام هارتلی، پاین، فرانکوت، سر، اشلی، سان لند، چیکو، وینا، هاوارد، پدرو، چندلر، ته هاما، آمیگو، ایوریکا از برجسته ترین آنها بوده که میانگین عملکرد تولید آنها از ۴ تا ۶ تن در هکتار(درخت۲۰تا۳۰ساله) برآورد شده است.

درختان گردوی موجود در باغات ایران بعلت تکثیر بذری از تنوع ژنتیکی بالایی برخوردار هستند. بهمین علت محصول یکنواخت و یکدست در باغات ایران تولید نمی‌شود و محصول تولیدی ناهمگن بوده و بازار پسندی ندارد در عین حال محصول ایران از  لحاظ کیفیت طعم و مزه مرغوبت خاصی داشته و در باغات ژنوتیپ‌هایی فوق‌العاده  استثنائی، ارزشمند و جهش یافته  وجود دارد که در مرحله اول به شناسایی و گزینش ۳۰ نوع از آنها اقدام شده است در مرحله دوم با توجه به ارزیابی صفات مطلوب پایه، میوه و مغز و شرایط اکولوژیکی مناطق مختلف ایران از بین آنها ۸ نژاد برتر انتخاب، تکثیر و عرضه میگردد. این ژنوتیپ های منتخب را میتوان بعنوان ژنوتیپ‌های سوپر استار ایران و جهان معرفی نمود. تعداد این تک درختان  بسیار نادر بوده و می‌تواند از طریق کاشت بذر و یا پیوند نهال تکثیر گردد. ژنوتیپ‌های منتخب آپومیکس آذربایجان دارای صفات بسیار ارزشمندی هستند که در حتی نسبت به واریته‌های شاخص در کشور‌های گردو خیز مثل آمریکا، فرانسه و چین  برتری داشته و میانگین محصول تولیدی در باغات گردوی یکدست آپومیکس مسلما بسیار فراتر از این ارقام خارجی می باشد بطوری که در بعضی از ژنوتیپ‌ها بومی میانگین عملکردی بیش از ۱۰ تا ۱۵ تن در هکتار برآورد می‌گردد.

• بادام آپومیکس سلیمان:

این بادام آپومیکس علاوه بر اینکه بسیار دیر گل بوده و قابلیت باردهی مجدد بعد از سرمازدگی بهاره را دارد. بسیار پربار، شاداب، مقاوم به شرایط نامساعد محیطی، فرم رشد عمودی،  این بادام از نوع سنگی بوده، درشت، ۵۰% مغز داشته و ۱۰۰% تک مغز بوده و دوقلوزایی ندارد. عملیات برداشت سهل و آسان می باشد. برای احداث باغات متراکم مناسب می باشد.

• بادام آپومیکس محصوص دیم زارها:

یک ژنوتیپ جدید بادام در آذربایجان شناسایی شده است که برای کشت دیم بادام مناسب بوده و مدت زمان گلدهی بالایی دارد بطوریکه مدت زمان گلدهی آن بیش از ۴۵ روز طول میکشد. هر زمان که سرمازدگی بهاره اتفاق می‌افتد مچددا شروع به گلدهی نموده و بسیار مقاوم به خشکی می‌باشد. این درخت همه ساله باردهی دارد و سرمای دیرس بهاره تولی محصول و باردهی آنرا محدود نکرده و خسارت وارد نمی‌شود.

• انگور آپومیکس

انگور آپومیکس شناسایی شده از نوع کشمشی سلطانی بوده و پس از وقوع سرما زدگی بهاره   قابلیت باردهی مجدد، مکرر را دارد بطوریکه پس از وقوع سرمازدگی در هشتم اردیبهشت، در طی ماه های خرداد، تیر، مرداد و شهریور خوشه زایی داشته و میوه تولید نموده است. از لحاظ میزان بار عملکرد بالایی داشته و بیش از ۸ تن برآورد می‌گردد. در حالیکه میانگین عملکرد بادام در آمریکا ۴ تن در هکتار می باشد. در این ژنوتیپ بادام آپومیکس پس از وقوع سرمازدگی بهار، در عملکرد محصول کاهش چندانی مشاهده نمی گردد.

• انتخاب ارقام دیر گل

در مناطقی که احتمال خطر سر‌مای دیر‌رس بهاره است با توجه به تاریخ گلدهی ارقام مختلف یک گونه درختی می‌توان از ارقام دیرگل استفاده کرد. همچنین استفاده از ارقام دیر گل به علت دیر بازکردن گل کمتر با سرما‌های دیر رس بهاره مواجه می‌شوند اخیرا در برخی مناطق از بادام‌های دیر گل استفاده به عمل می‌آید. در مناطقی که احتمال خطر سرمای دیررس بهاره است با توجه به تاریخ گلدهی ارقام مختلف یک گونه درختی می‌توان از ارقام دیر گل استفاده کرد این ارقام با توجه به دیر بازکردن گل کمتر با سرما‌ی دیر رس بهاره مواجه می‌شوند اخیرا در برخی مناطق از بادام‌های دیر گل استفاده به عمل می‌آید. انواع بادام دیر گل شامل آذر ۵۰۵۰، شکوفة، سهند و … می باشد.